Sign In Sign-Up

Welcome!

Close

Would you like to make this site your homepage? It's fast and easy...

Yes, Please make this my home page!

No Thanks

  Don't show this to me again.

Close

Το παρακάτω κεφάλαιο είναι ένα από τα είκοσι κεφάλαια που αποτελούν τα περιεχόμενα του Νέου βιβλίου "Βασικά θέματα Παιδαγωγικών και διδακτικής"  

Το βιβλίο είναι ένα πλήρες και χρήσιμο βοήθημα, για κάθε ενδιαφερόμενο.

Παραθέτουμε ένα κεφάλαιο για να δείξουμε την πυκνότητα ,την σαφήνεια και την ανάλυση των εννοιών, καθώς και την τεχνική της γραφής, με την εισαγωγή, το κείμενο και τις ερωτήσεις εμπέδωσης. 

 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 65

ΠΑΡΩΘΗΣΗ ΣΤΗ ΜΑΘΗΣΗ

Σύντομος προσανατολισμός

Σκοπός αυτής της ενότητας είναι να περιγράψει την έννοια της παρώθησης και να επισημάνει τη σημασία της για τη μάθηση. Επίσης να υπογραμμίσει τις κατάλληλες στρατηγικές, που θα αφυπνίσουν, κατευθύνουν και διατηρήσουν το ενδιαφέρον των μαθητών και θα τους βοηθήσουν να βρίσκουν αξία στις ακαδημαϊκές δραστηριότητες.

Προσδοκώμενα αποτελέσματα

Όταν ολοκληρωθεί η μελέτη αυτής της ενότητας, θα είστε σε θέση :

•           Να δώσετε τον ορισμό της παρώθησης

•           Να γνωρίσετε τις σημαντικότερες απόψεις για την Παρώθηση:

α. Συμπεριφοριστική. (εξωτερική ενίσχυση)

β. Γνωστική. (εσωτερική ενίσχυση)

γ. Κοινωνιογνωστική. (ενίσχυση μέσω προτύπου)

γ. Ανθρωπιστική. (ικανοποίηση αναγκών)

δ. Θεωρία της Επιτυχίας., (ενίσχυση αυτοεκτίμηση)

•           Να επιλέγετε στρατηγικές παρώθησης

Λέξεις – κλειδιά

•           Γνωστική αναστάτωση

•           Ιστορικό επιτυχίας

•           Παρώθηση -Ανθρωπιστές

•           Παρώθηση –Γνωστικοί

•           Παρώθηση –Κοινωνιο-γνωστικοί

•           Παρώθηση –Συμπεριφοριστές

•           Παρώθηση -Freud.

•           Περιβάλλον υποστήριξης

•           Προκαταβολικά κίνητρα

•           Προσδοκίες

•           Στρατηγικές παρακίνησης

Ασκήσεις για παραπέρα εξάσκηση

βλέπε το παράρτημα Α στη σελίδα 435

Η ΠΑΡΩΘΗΣΗ ΓΙΑ ΜΑΘΗΣΗ

Η φύση της παρώθησης

Οι περισσότεροι παιδαγωγοί χρησιμοποιούν τη λέξη παρώθηση με την έννοια της παρακίνησης ή της ενθάρρυνσης ή της παρότρυνσης για να περιγράψουν τις μεθόδους, που μπορούν: (Τριλιανός, Θ.: 1988)

•           Να υποκινήσουν μια συμπεριφορά.

•           Να δώσουν κατεύθυνση και σκοπό σε μια συμπεριφορά.

•           Να επιτρέπουν να μείνει σταθερή μια συμπεριφορά.

•           Να οδηγήσουν στην υιοθέτηση μιας συμπεριφοράς

Η παρώθηση, η παρακίνηση, η ενθάρρυνση και η παρότρυνση συχνά χρησιμοποιούνται εναλλακτικά με την ίδια σημασία. Ωστόσο, όμως η παρώθηση σε αντιδιαστολή με την παρακίνηση που σημαίνει προσπαθώ να κάνω κάποιον να αρχίσει κάτι, ή με την ενθάρρυνση που σημαίνει προσπαθώ να δώσω θάρρος σε κάποιον να κάνει κάτι ή με την παρότρυνση που σημαίνει προτρέπω κάποιον να κάνει κάτι, σημαίνει ότι ωθώ κάποιον να κάνει κάτι ενώ ταυτόχρονα του δίνω την αίσθηση ότι είμαι δίπλα του και τον βοηθώ. Η παρώθηση είναι κάτι περισσότερο από παρακίνηση, ενθάρρυνση και παρότρυνση. (Wledkowski, 1984)

Οι Good & Brophy (1990) προσδιορίζουν την παρώθηση σαν τη λογική εξήγηση που ερμηνεύει πώς ξεκινά πού κατευθύνεται, ποια ένταση έχει και ποια επιμονή δείχνει μια συμπεριφορά που προσπαθεί να πετύχει ένα στόχο.

Ο Slavin (1991),επίσης, σημειώνει ότι παρώθηση είναι η επιρροή που ασκούν οι ανάγκες και οι επιθυμίες στην ένταση και την κατεύθυνση της συμπεριφοράς.

Για να κατανοήσουμε την παρώθηση πρέπει να την συνεξετάσουμε με άλλες γενικές ιδέες, όπως είναι η ανάγκη για επιτυχία, η ανάγκη για συνεργασία, τα κίνητρα, οι συνήθειες και η περιέργεια.

Η παρώθηση του μαθητή να μάθει είναι μια τάση του να βρει τις ακαδημαϊκές δραστηριότητες που έχουν σημασία γι αυτόν.

Η παρώθηση για μάθηση είναι προφανής σε ανθρώπους που θεωρούν τη μάθηση εσωτερική ικανοποίηση ή ακόμη θεωρούν τη μάθηση ευχάριστη απασχόληση.

Η παρώθηση στη σχολική πράξη.

Κατά τον σχεδιασμό της διδασκαλίας, πρέπει να λαμβάνονται υπόψη τα ακόλουθα προκειμένου να παρωθηθούν οι μαθητές.

(α)Να αφυπνίζεται το ενδιαφέρον των μαθητών.

(β)Να συσχετίζεται η διδασκαλία με τις ανάγκες των μαθητών.

(γ) Να εξασφαλίζεται μεγάλη πιθανότητα για επιτυχία των μαθητών.

(δ)Να σχετίζεται η εσωτερική παρώθηση με τις εξωτερικές αμοιβές.

Θεωρητικές απόψεις για την παρώθηση:

Οι βασικότερες θεωρητικές απόψεις, που ερμηνεύουν την παρώθηση είναι: Η συμπεριφοριστική, η γνωστική, η κοινωνιογνωστική, η ανθρωπιστική και η θεωρία της επιτυχίας. Ανάμεσά τους εντάσσεται η θεωρία S. Freud, και η θεωρία της γνωστικής διαφωνίας.

Α. Συμπεριφοριστική Άποψη

Οι θεωρητικοί του Συμπεριφορισμού υπογραμμίζουν ότι τα άτομα παρωθούνται, όταν η συμπεριφορά τους ενισχύεται. Αυτό σημαίνει ότι οι μαθητές παρωθούνται με τις εξωτερικές ή εσωτερικές αμοιβές, που παίρνουν για την επίτευξη του στόχου. (Εγκυκλοπαιδικά λεξικά εκδ. Ελληνικά γράμματα 1991)

!!!Ωστόσο πρέπει να γνωρίζουμε ότι η υπερβολική χρήση των εξωτερικών αμοιβών μπορεί να οδηγήσει σε μετάθεση του στόχου, δηλαδή να κάνουν τις εργασίες τα παιδιά για την ενίσχυση ή για το δάσκαλο και όχι για το σκοπό της εργασίας που είναι η μάθηση και η εσωτερική ευχαρίστηση.

Οι υποστηρικτές της θεωρίας της ενίσχυσης θεωρούν σημαντική τη χρήση ενισχυτών ως μέσα ελέγχου της συμπεριφοράς. (Όταν χρησιμοποιούν τον όρο ενισχυτής, εννοούν οποιαδήποτε ανταπόδοση σαν ενίσχυση μιας συμπεριφοράς, που αυξάνει την πιθανότητα επανάληψής της και μάλιστα με μεγαλύτερη προσπάθεια.)

Β. Γνωστική Άποψη

Οι Γνωστικοί θεωρητικοί υπογραμμίζουν ότι τα άτομα παρωθούνται, όταν δοκιμάσουν μια αναστάτωση, μέσα από την οποία επιθυμούν να βρουν μια λύση. Οι άνθρωποι παρωθούνται από περιέργεια, από μια ορμή για ανακάλυψη ή απλά από μια παρόρμηση να δοκιμάσουν κάτι διασκεδαστικό.

Η γνωστική άποψη για την παρώθηση τονίζει την αξία της εσωτερικής παρώθησης. Οι μαθητές που παρακινούνται εσωτερικά προσπαθούν να ωφεληθούν από κάθε σχολική εργασία. Έχουν την τάση να επιδεικνύουν μια επίμονη, προσανατολισμένη στην άσκηση, στάση, για να κατανοήσουν ένα θέμα ή να κατακτήσουν το επίπεδο μιας γνωστικής δεξιότητας.

!!! Ενώ η γνωστική άποψη για την παρώθηση δίνει μεγάλες υποσχέσεις για τους παρακινούμενους μαθητές, το μεγαλύτερο πρόβλημα στην πράξη είναι ότι είναι δύσκολο να προκληθεί μια γνωστική αναστάτωση σε όλους τους μαθητές.

Γ. Κοινωνιογνωστική άποψη.

Η κοινωνιογνωστική θεωρία υποστηρίζει όπως και η συμπεριφοριστική τη σπουδαιότητα της ενίσχυσης για την παρώθηση αλλά διαφοροποιείται στον τρόπο που παρέχεται. Εδώ η ενίσχυση δίδεται με δύο τρόπους ο ένας είναι συμπεριφοριστικός και επικεντρώνεται στην παρώθηση που δέχεται ένας παρατηρητής που βλέπει την

ενίσχυση μιας συμπεριφοράς που εκτελεί ένα πρότυπο. Ο δεύτερος τρόπος είναι γνωστικός και επικεντρώνεται στην παρώθηση που δέχεται το άτομο με βάση την ερμηνεία που δίνει το ίδιο σε γεγονότα που έχουν συμβεί στην κοινωνία και με βάση αυτά καθορίζει στόχους προσδοκίες και κάνει προβλέψεις.

Η άποψη αυτή υποστηρίζει ότι πρέπει να δώσουμε ισχυρά παραδείγματα από την κοινωνία με επιτυχημένες δράσεις ανθρώπων Γιατί οι σημαντικές δράσεις αξιολογούνται θετικά και γίνονται παραδείγματα για μίμηση που σημαίνει ότι παρωθούνται τα άτομα για παρόμοιες πράξεις. Η έμφαση εδώ δίνεται αφενός στην ενίσχυση μιας ξένης συμπεριφοράς που εκτελεί ένα πρότυπο και αφετέρου στη θετική αξιολόγηση και εκτίμηση της συμπεριφοράς από τον παρατηρητή. (Deci, E. & Ryan, R. 1985)

Δ. Ανθρωπιστική Άποψη

Η σημαντικότερη άποψη των ανθρωπιστών για την παρώθηση στηρίζεται στη θεωρία του Abraham Maslow (1954), που αναφέρεται στην «Ιεραρχία των Αναγκών». Ο Maslow υπέθεσε μια ιεραρχία με πέντε κατηγορίες που καθορίζουν τις ανθρώπινες αναγκες:

(α).Φυσικές - Βιολογικές ανάγκες,

(β).Ασφάλειας - Προστασία από φυσική και συναισθηματική βλάβη,

(γ).Κοινωνικές - Στοργή, ιδιοκτησία, αποδοχή και φιλία,

(δ).Καταξίωσης - Αυτοπεποίθηση, κύρος, δύναμη, αυτονομία, κατόρθωμα, αναγνώριση και προσοχή και

(ε).Αυτοπραγμάτωσης - Μεγιστοποίηση των ικανοτήτων (του δυναμικού), αυτοεκπλήρωση έργων που δίνουν κοινωνικό κύρος.

Σε αυτή την ιεραρχία, οι χαμηλότερου επιπέδου ανάγκες (φυσικές, ασφάλεια, ιδιοκτησία, αγάπη και καταξίωση) είναι γενικές ανάγκες που έχουν όλοι οι άνθρωποι και προσπαθούν να τις ικανοποιήσουν με τη σειρά προτεραιότητας που δείχνει η κλίμακα. Πρώτα τις βιολογικές και εν συνεχεία τις κοινωνικές.

Πρέπει πρώτα να ικανοποιηθούν οι βασικότερες γενικές ανάγκες για να στραφεί το ενδιαφέρον στις επόμενες γενικές. Όταν ικανοποιηθούν όλες οι γενικές ανάγκες τότε δημιουργείται μια νέα ειδική ανάγκη της Αυτοπραγμάτωσης. Αυτή η ανάγκη, ωθεί τον άνθρωπο να ασκήσει κάποια επιρροή στην κοινωνία με τις ιδέες του ή τα έργα του. Γίνεται ποιητής, δημιουργός, εμπνευστής, οραματιστής, αλτρουιστής. Δεν νιώθει την ανάγκη να πάρει κάτι από την κοινωνία αλλά νιώθει την ανάγκη να δώσει.

Μια διασκευή της ιεραρχίας των αναγκών του Maslow παρατίθεται στο παρακάτω σχήμα.

                        .          

Ε. Θεωρία της Επιτυχίας

Μερικές ενδιαφέρουσες πλευρές της παρώθησης αποκαλύπτονται, όταν οι μαθητές καλούνται να εξηγήσουν, γιατί τα πήγαν ή δεν τα πήγαν καλά σε κάποια άσκηση.

Οι τέσσερις πιο κοινές αιτίες της επιτυχίας ή της αποτυχίας που επικαλούνται είναι η ικανότητα, η προσπάθεια, η δυσκολία της άσκησης και η τύχη. (Weiner, 1979)

Τα παρακάτω παραδείγματα είναι οι συνηθισμένες δικαιολογίες των μαθητών, που προσπαθούν να εξηγήσουν τους λόγους της επιτυχίας τους ή της αποτυχίας τους:

•           «Ποτέ δεν τα πάω καλά στα τεστ αυτού του μαθήματος» (την αιτία την αποδίδουν στην ικανότητά τους, εν προκειμένω στην ανικανότητά τους)

•           «Δεν είχα χρόνο να διαβάσω χθες το βράδυ» (την αιτία την αποδίδουν στην έλλειψη προσπάθειας και όχι στην έλλειψη ικανότητάς τους )

•           «Το τεστ ήταν πολύ δύσκολο και πολύ μεγάλο» (την αιτία την αποδίδουν στη δυσκολία της άσκησης και όχι στην έλλειψη ικανότητάς τους

•           «Μάντεψα λάθος για το ποιες ενότητες να διαβάσω» (την αιτία την αποδίδουν στην τύχη και όχι στην έλλειψη ικανότητάς τους)

Αυτό που έχει σημασία είναι ότι:

Αυτοί που κατορθώνουν λίγα στη ζωή τους, αποδίδουν την κάθε αποτυχία τους στην έλλειψη ικανότητας και την κάθε επιτυχία τους στην καλή τους τύχη.

Αυτοί που κατορθώνουν πολλά στη ζωή τους, αποδίδουν την κάθε αποτυχία τους στην έλλειψη προσπάθειας και την κάθε επιτυχία τους στην προσπάθεια και την ικανότητά τους.

Όταν οι μαθητές νιώθουν ότι είναι πετυχημένοι, έχουν την τάση να βάζουν ρεαλιστικούς στόχους με συνέπεια να έχουν θετικές εμπειρίες που παρωθούν για νέα επιτεύγματα.

Η επιτυχία μπορεί καμιά φορά να επηρεάσει τις θετικές σχέσεις με τους άλλους, όταν γίνεται αιτία να προκαλέσει ζήλεια και αντιπάθειες. Το γεγονός αυτό προκαλεί μερικές φορές ανησυχία στους καλούς μαθητές και δεν παρωθούνται από τις επιτυχίες αλλά εμποδίζονται. επειδή ανησυχούν μη θεωρηθούν «φυτά» ή επιδειξίες γνώσεις.

Παρακάτω, στον πίνακα διπλής εισόδου, βλέπουμε πού αποδίδουν την επιτυχία ή αποτυχία αυτοί που κατορθώνουν να έχουν πολλές ή λίγες επιτυχίες.

ΣΤ. Οι θέσεις του S. Freud και η παρώθηση

Ο Freud αναφορικά με την παρώθηση διατύπωσε την άποψη ότι αυτή σχετίζεται με τα ανθρώπινα ένστικτα και τον αγώνα που κάνει ο άνθρωπος να ικανοποιήσει ή να καταστείλει τις ανάγκες που προκύπτουν από αυτές.

Προσπαθεί πάντα ο άνθρωπος να βρει τις κοινωνικές και ηθικές ορίζουσες μέσα στις οποίες θα κινηθεί και θα του επιτρέπουν ή θα του απαγορεύουν να ικανοποιήσει τις ανάγκες του.

Ο Freud, ειδικότερα, πιστεύει ότι την ανθρώπινη προσωπικότητα την διακρίνουν τρία μέρη:

1. Το ασυνείδητο που εμπεριέχει τα αρχέγονα ένστικτα, τις φυσικές ανάγκες κάθε οργανισμού, έτσι όπως τις εκδηλώνει κάθε ζώο και προσπαθεί να τις ικανοποιήσει (το

ονομάζει id –εκείνο- και εννοεί το ανεπεξέργαστο, από τη λογική, θέλω κάθε οργανισμού)

2. Το υπερεγώ που εμπεριέχει όλες τις αξίες που θέλει να ενστερνίζεται ο άνθρωπος και που μπορεί να είναι κοινωνικές αξίες, πολιτιστικές αξίες, ακαδημαϊκές αξίες, θρησκευτικές αξίες ή όποια άλλη αξία θεωρεί σημαντική και την αναγάγει σε ιδανικό. Όλες αυτές τις αξίες τις πιστεύει ο άνθρωπος και θέλει να τις υπηρετεί με συνέπεια, γιατί νομίζει ότι αυτές τον προσδιορίζουν και καθορίζουν το στίγμα της μοναδικής προσωπικότητάς του. Το υπερεγώ συνεχώς μεταβάλλεται κάτω από την ισχυρή επίδραση της γνώσης και των εμπειριών της ζωής μέσα στην κοινωνία.

3. Το Εγώ που εμπεριέχει όλη τη γνώση που έχει ο άνθρωπος σχετικά με τα κριτήρια διαγωγής, που θα βοηθήσουν τον άνθρωπο να διατηρήσει την εικόνα που θέλει στην κοινωνία. Κατά τη διάρκεια της ζωής του ο άνθρωπος προσπαθεί να ισορροπήσει με επιτυχία, αφενός την ικανοποίηση των αναγκών του, αφετέρου η ικανοποίηση αυτή των αναγκών του να γίνει με κόσμιο τρόπο με βάση, δηλαδή, τα κριτήρια διαγωγής που γνωρίζει και θέλει να τηρεί.

Αυτό το πετυχαίνει ο άνθρωπος όταν εφαρμόζει στην πράξη τις κατάλληλες κοινωνικές δεξιότητες και τις συμπεριφορές στην προσπάθεια να ικανοποιήσει τις αναγκες του. Έτσι δεν έρχεται σε σύγκρουση με τις αξίες που πιστεύει και δεν εκθέτει το υπερεγώ του.

 Επιγραμματικά θα λέγαμε ότι το ασυνείδητο, που περιέχει τα αρχέγονα ένστικτα, υπαγορεύει το τι θέλω.(πρωτόγονο θέλω). Το υπερεγώ καθορίζει τη συνείδηση και περιορίζει αυτό που υπαγορεύει το ασυνείδητο από το τι θέλω σε τι πρέπει να θέλω (κόσμια θέλω). Το εγώ που περιέχει το λειτουργικό μέρος της συμπεριφοράς μας και καθορίζει το τι μπορώ να κάνω (πόσο μπορώ να ανταποκριθώ με κόσμιο τρόπο στη ζωή παραμερίζοντας τα πρωτόγονα ένστικτα και υπηρετώντας τα κόσμια πρέπει)

!!!Ισορροπημένος άνθρωπος είναι αυτός που γνωρίζει να διαλέγει τα ευπρεπή θέλω και που μπορεί να τα κάνει πράξη.

Όποιος έχει διαβάσει το έργο του Πλάτωνα θα θυμηθεί ότι τούτο το τριμερές σχήμα του Freud το συναντά στον Φαίδρο. Εκεί ο Σωκράτης παρωθεί τον νεαρό Φαίδρο να ζει με μέτρο λέγοντάς του να κατευθύνει τα ένστικτα και τις ανάγκες του, σύμφωνα με την ευνόητη και κόσμια συμπεριφορά.

Ο Πλάτωνας συμβολίζει την ανθρώπινη ύπαρξη με ένα άρμα που το σέρνουν δυο διαφορετικά άλογα (ένα μαύρο με πρωτόγονη συμπεριφορά και ένα άσπρο με κόσμια συμπεριφορά) και το κυβερνά ένας ηνίοχος με τη λογική του.

Αν θέλαμε να κάνουμε ένα παραλληλισμό θα λέγαμε ότι:

Αυτό που ονομάζει ο Freud εγώ ο Πλάτωνας το ονομάζει λογική και το συμβολίζει με τον ηνίοχο, αυτόν που κρατάει τα ηνία και κυβερνά.

Αυτό που ονομάζει ο Freud Υπερεγώ ο Πλάτωνας το ονομάζει Επιθυμητό και το συμβολίζει με άσπρο άλογο. που είναι εραστής του κόσμιου τρόπου ζωής, των τιμών και της σωφροσύνης.

Αυτό που ονομάζει ο Freud Ασυνείδητο, id –εκείνο ο Πλάτωνας το ονομάζει θυμικό και το συμβολίζει με μαύρο άλογο. που έχει την αρχέτυπη ακολασία, αλαζονεία και αυθάδεια.

Βασικός στόχος του Εγώ (του αναβάτη κατά τον Πλάτωνα) είναι η διατήρηση της ισορροπίας μεταξύ ενστίκτων (θέλω) και ηθικών κωδίκων (πρέπει).

Η παρώθηση για την επίτευξη υψηλών στόχων εξαρτάται από το βαθμό της αξίας που δίνει το υπερεγώ στο στόχο και από την ηθική συμπεριφορά που έχει βιώσει και κατακτήσει ο άνθρωπος.

Ζ. Η θεωρία της γνωστικής Διαφωνίας

Κατά τη θεωρία αυτή οι άνθρωποι έχουν την ανάγκη να υπερασπίζονται τις απόψεις τους για να υπάρχει μια ισορροπία μεταξύ των πράξεων τους και των πιστεύω τους. Πολλές φορές, όμως, έρχονται αντιμέτωποι με αντίθετες ή διαφορετικές πληροφορίες και γνώσεις οι οποίες αμφισβητούν έντονα τις απόψεις τους και τις πράξεις που απορρέουν από αυτές. Τότε έχουν ισχυρές ενδείξεις ότι αυτό που πιστεύουν ενδέχεται να μην ισχύει.

Αυτό λέγεται γνωστική διαφωνία (σύγκρουση).

Σε αυτό το ενδεχόμενο οι άνθρωποι αντιδρούν με δύο τρόπους.

Ο πρώτος τρόπος είναι να εξετάσουν με ενδιαφέρον την ορθότητα της νέας άποψης και αν αποδειχτεί ορθή λογική και καλύτερη από αυτή που ήδη πιστεύουν την ενστερνίζονται, διαφορετικά, αν δεν ευσταθεί, την απορρίπτουν.

Ο δεύτερος τρόπος είναι να αντιδρούν και να απορρίπτουν (ασυζητητί) την νέα ιδέα ή πληροφορία χωρίς να εξετάζουν την ορθότητά της ή γιατί θεωρούν ότι απειλούνται οι αξίες τους και τα πιστεύω τους ή επειδή δεν πιστεύουν ότι μπορούν να υπάρχουν άλλες ορθότερες από τις δικές τους ακλόνητες απόψεις.

Και στον πρώτο τρόπο και στο δεύτερο τρόπο ο ψυχολογικός κλονισμός είναι ισχυρός και προκαλεί τη γνωστική σύγκρουση.

Οι άνθρωποι που αντιδρούν με τον πρώτο τρόπο αναπτύσσουν ένα έντονο ενδιαφέρον να μάθουν και να κατανοήσουν το καινούριο έτσι, ώστε να μπορούν να αποφασίσουν αν πρέπει να υπερασπιστούν τις προηγούμενες απόψεις τους ή να συμμορφώσουν τη συμπεριφορά τους σύμφωνα με τις νέες. Τα σημαντικό εδώ είναι ότι στην πρώτη περίπτωση οι αντίθετες απόψεις που προκαλούν τη γνωστική σύγκρουση προκαλούν ταυτόχρονα και το ενδιαφέρον στο άτομο που τις αμφισβητεί να τις διερευνήσει αν είναι σωστές ή όχι.

Οι άνθρωποι που αντιδρούν με τον δεύτερο τρόπο αναπτύσσουν μια άμυνα σε αυτή τη διαφωνία και αντιδρούν με έναν καταιγισμό σαθρών επιχειρημάτων τα οποία δεν

έχουν λογική βάση. Δεν τους ενδιαφέρει η αλήθεια των νέων ιδεών, απόψεων ή δεν θέλουν να τις ερευνήσουν γιατί θεωρούν ότι αυτές απειλούν τα συμφέροντά τους ή την κοσμοθεωρία τους. Η αποδοχή όμως της νέας ιδέας, πολλές φορές, καθορίζεται όχι από την αλήθεια που εμπεριέχει, αλλά από το κύρος αυτού που την υποστηρίζει. Ορισμένοι άνθρωποι πείθονται σε ό,τι λέει κάποιος που τον θεωρούν αυθεντία, χωρίς να κρίνουν.

Στη σχολική πράξη δημιουργούνται πολλές φορές γνωστικές συγκρούσεις και πρέπει να βοηθήσουμε τους μαθητές να μάθουν να ερευνούν τις νέες πληροφορίες, που αντιτίθενται σε ό,τι γνώριζαν μέχρι τώρα. και να μην τις αποδέχονται ή τις απορρίπτουν χωρίς να τις εξετάζουν (την γνωστική σύγκρουση, για παράδειγμα, που προκαλεί στους μαθητές η πληροφορία ότι το τελικό (ν) του αρσενικού άρθρου «τον»  και του αρνητικού μορίου «δεν» δεν φεύγει ποτέ, ανεξάρτητα ποια λέξη τα ακολουθεί, μπορεί να τους την λύση, με την καθοδήγηση του δασκάλου, το λεξικό του Μπαμπινιώτη)

Πρέπει, επίσης, να κατανοήσουν οι μαθητές ότι καμιά αλήθεια από αυτές που επινόησε η ανθρώπινη σκέψη δεν είναι τόσο απόλυτη και τόσο «αληθινή» ώστε να πρέπει να την υπερασπιζόμαστε με φανατισμό. Πρέπει, ασφαλώς, να πιστεύουμε στις ιδέες μας, όταν δεν υπάρχει κανένας λόγος για να τις αμφισβητούμε, αλλά πάντα πρέπει να αφήνουμε ανοικτό το ενδεχόμενο να τις αναθεωρούμε.

Ο πυρήνας της θεωρίας της γνωστικής διαφωνίας βρίσκεται στη συνέπεια που πρέπει να υπάρχει μεταξύ αυτού που πιστεύουμε και του τρόπου που ενεργούμε βάση αυτής της πίστης. Οι φανατικοί οπαδοί μιας ιδέας είτε αυτή η ιδέα είναι πολιτική ή θρησκευτική ή αθλητική ή φιλοσοφική έχουν γνωστική ακαμψία και δεν δέχονται άλλες σωστές γνώμες που αμφισβητούν τα πιστεύω τους. Αντίθετα οι λογικοί οπαδοί μιας ιδέας, είτε αυτή η ιδέα είναι πολιτική ή θρησκευτική ή αθλητική ή φιλοσοφική έχουν γνωστική ελευθερία και δέχονται άλλες, τυχόν, σωστές γνώμες που αμφισβητούν τα πιστεύω τους.

Η θεωρεία του Γαλιλαίου είναι, ίσως, το κλασσικότερο παράδειγμα γνωστικής σύγκρουσης. Άλλοι ενστερνίστηκαν τη λογική της θεωρίας του, αφού την εξέτασαν και την βρήκαν λογική και άλλοι την απέρριψαν και τον ανάγκασαν να ανακαλέσει, αφού του αντέταξαν σαθρά επιχειρήματα, επειδή πίστεψαν ότι αντιτίθενται οι ιδέες του στη θεοκρατική τους αντίληψη. (Εκτενή αναφορά για την παρώθηση κάνει ο Α. Τριλιανός στο βιβλίο του «Η παρώθηση του μαθητή για μάθηση» Αθήνα 2002 επίσης (Ματσαγγούρας Η.(2002 β)

Η. Η Παρώθηση σαν γινόμενο: Προσδοκία Χ Αξία Χ Κλίμα

Η θεωρία Παρώθηση = Προσδοκία Χ Αξία (Feather, 1982) προτείνει ότι ο βαθμός στον οποίο οι άνθρωποι εμπλέκονται ενεργητικά σε μια δραστηριότητα, εξαρτάται από:

(α) Τον βαθμό που πιστεύουν ότι μπορούν να τα καταφέρουν.

(β) Την αξία της αμοιβής αυτής της προσπάθειας.

Ο Jones & Jones (1990) προσθέτει και μια τρίτη μεταβλητή, το κλίμα, ή την ποιότητα των σχέσεων μέσα στο περιβάλλον κατά τη διάρκεια του χρόνου, που οι άνθρωποι προσπαθούν να πετύχουν κάτι.

Ο προηγούμενος τύπος τότε γίνεται:

Παρώθηση = Προσδοκία Χ Αξία Χ Κλίμα

Οι μαθητές δεν παρακινούνται, αν δεν παρουσιάζονται και τα τρία συστατικά. Έτσι οι μαθητές ή κάθε υποψήφιος που διαγωνίζεται πρέπει να γνωρίζει ότι ή επιτυχία του εξαρτάται, από το:

(α) Πόσο πιστεύει ότι μπορεί να τα καταφέρει, το ίδιο καλά ή καλύτερα σε σχέση με τους άλλους όμοιούς του που συναγωνίζεται.

(β) Πόσο μεγάλη αξία έχει γι αυτόν η ενδεχόμενη επιτυχία στον διαγωνισμό.

Η αξία που δίνει στο στόχο μπορεί να είναι η εσωτερική αξία δηλαδή, το απλό ενδιαφέρον ή η χαρά, που σχετίζεται με αυτό που κάνει. Μπορεί να είναι η αξία της επίτευξης, δηλαδή, η καταξίωση μέσω της επιτυχίας. Μπορεί να είναι η αξία της ωφέλειας, δηλαδή, τα προσωπικά οφέλη που θα προκύψουν από την επιτυχία.

 (γ) Πόσο το περιβάλλον βοηθάει. Έχει διαθέσιμο χρόνο για διάβασμα. Τον παρωθούν οι άλλοι για να πετύχει το στόχο. Πόσο διασπούν την προσοχή άλλα θέματα κ.λ.π.).

Έρευνες για την παρώθηση των μαθητών αναφέρουν ότι, όταν οι μέθοδοι διδασκαλίας ανταποκρίνονται ικανοποιητικά στις ακαδημαϊκές ανάγκες του μαθητή, τότε η μάθηση είναι αυξημένη και η ανεπιθύμητη συμπεριφορά είναι μειωμένη (Jones & Jones, 1990)

Οι εκπαιδευτικοί πρέπει να εξασφαλίσουν στους μαθητές την αίσθηση ασφάλειας, σιγουριάς, και ικανότητας για επιτυχίας στο σχολείο. Η αίσθηση της επιτυχίας αναπτύσσεται όταν βοηθάμε τους μαθητές να καταλάβουν τον σκοπό και τη σημασία της διδασκαλίας. Όταν τους δίνουμε την ευκαιρίες να παίρνουν αποφάσεις και να θέτουν στόχους. Όταν εξασφαλίζουμε την ατομική τους πρόοδο. Όταν τους δημιουργούμε υποστηρικτικό περιβάλλον μάθησης.

ϋ Στρατηγικές και συνθήκες παρώθησης

Το περιεχόμενο της ενότητας που ακολουθεί είναι μια περίληψη των συνθηκών που απαιτεί και των στρατηγικών που προτείνει ο Brophy (1987). προκειμένου να δημιουργηθούν οι κατάλληλες προϋποθέσεις παρώθησης.

Στρατηγικές παρώθησης

1. Ιστορικό επιτυχίας.

Ο σχεδιασμός της διδασκαλίας πρέπει να εξασφαλίζει στους μαθητές προϋποθέσεις επιτυχίας με συστηματικό τρόπο, ξεκινώντας από το επίπεδό τους και προχωρώντας με μικρά βήματα ώστε να μπορούν να προσαρμοστούν σε αυτό, χωρίς ενδεχόμενη απογοήτευση.

Πρέπει να βοηθηθούν οι μαθητές να δοκιμάσουν επιτυχίες, μέσω της επίδοσής τους. Είναι σημαντικό για τη μάθηση να δημιουργήσει κάθε μαθητής το δικό του ιστορικό επιτυχίας. Επίσης για το σκοπό αυτό πρέπει να μπαίνουν ατομικοί στόχοι, και να δίνεται συχνή ανατροφοδότηση. (Τριλιανός, Θ.: 1997)

2. Να δίνονται έπαινοι προκαταβολικά ή σαν ανατροφοδότηση

Οι έπαινοι είναι ένας αποτελεσματικός τρόπος να παρακινήσουν τους μαθητές να αρχίσουν την προσπάθεια, ή να συνεχίσουν την επιτυχία. Οι έπαινοι μπορεί να δίνονται είτε προκαταβολικά σαν κίνητρα που προκαλούν την προσπάθεια ή την ενισχύουν είτε δίνονται με τη μορφή ανατροφοδότησης για μια απάντηση ή για μια ικανοποιητική προσπάθεια που καταβλήθηκε.

3. Να εκθέσουν τους αντικειμενικούς σκοπούς της μάθησης και να εξασφαλίσουν προκαταβολικούς οργανωτές.

Η τοποθέτηση των κατάλληλων στόχων είναι αποτελεσματική παρωθητική στρατηγική, όταν αυτοί είναι συγκεκριμένοι και προκλητικοί, παρά γενικοί και παρά πολύ εύκολοι ή πολύ δύσκολοι.

Οι προκαταβολικοί οργανωτές βοηθούν τους μαθητές να ενεργοποιήσουν τη σκέψη τους, να κάνουν εικασίες, να κάνουν προβλέψεις να ασκήσουν τη μεταγνωστική τους ικανότητα, να προσανατολίσουν την προσοχή τους σε αυτό που θα συναντήσουν καθώς υποβάλλουν σε επεξεργασία τη νέα πληροφορία.

4. Παροχή ενίσχυσης σε αποθαρρημένους μαθητές

Μερικοί μαθητές αποθαρρύνονται όταν συναντούν δυσκολίες, ειδικά αν έχουν ιστορικό σχολικών αποτυχιών. Πρέπει να δίνεται εξατομικευμένη ενθάρρυνση σε αυτούς τους μαθητές, ώστε να βιώσουν ένα ιστορικό επιτυχίας που θα τους βοηθήσει στο αυτοσυναίσθημα.

5. Να προκαλούν τη γνωστική διαφωνία-σύγκρουση

Πρέπει να ασκήσουμε τους μαθητές να επεξεργάζονται θέματα που είναι πρόδηλο ότι έρχονται σε αντίθεση με αυτά που ήδη γνωρίζουν. Να μάθουν να ερευνούν και να μην απορρίπτουν αβασάνιστα το άγνωστο, το διαφορετικό ή το δύσκολο. Αυτό μπορεί να γίνει με το να τους ενθαρρύνουμε να επισημαίνουν τα ασυνήθιστα στοιχεία, να σημειώνουν εξαιρέσεις στους γενικούς κανόνες ή να τους προκαλούμε να βρουν λύσεις που θα ερμηνεύουν ένα παράδοξο φαινόμενο.

Συνθήκες παρώθησης

Καμιά στρατηγική παρώθησης δεν μπορεί να λειτουργήσει αποτελεσματικά, αν δεν υπάρχουν οι απαραίτητες προϋποθέσεις:

1. Περιβάλλον Υποστήριξης

Φοβισμένοι και αποξενωμένοι μαθητές είναι πολύ δύσκολο να παρωθηθούν. Πρέπει να οργανώνεται κατάλληλα η τάξη, ώστε να υπάρχει ένα κλίμα που προωθεί τη συνεργασία, την αλληλεπίδραση και οι εκπαιδευτικοί να δείχνουν επιείκεια. Έτσι εξασφαλίζεται ένα αποτελεσματικό μαθησιακό περιβάλλον. (Good, T. & Brophy, J. 1990)

 !!! Όπου χρησιμοποιούνται ίδιες μέθοδοι διδασκαλίας για όλους τους μαθητές ή διδακτικές δραστηριότητες, με μικρό ενδιαφέρον, εκεί δημιουργούνται καταστάσεις, που οι μαθητές απογοητεύονται, πετυχαίνουν χαμηλές επιδόσεις και κυρίως εκδηλώνουν ανεπιθύμητη συμπεριφορά.

2. Κατάλληλο επίπεδο για πρόκληση ή υποστήριξη

Οι δραστηριότητες πρέπει να είναι σε ένα κατάλληλο επίπεδο δυσκολίας και οι μαθητές να έχουν ξεκαθαρίσει, το τι θα κάνουν και πώς θα το κάνουν, έτσι ώστε να μπορούν να πετύχουν υψηλά επίπεδα επιτυχίας, αν καταβάλουν λογική προσπάθεια.

3. Σημαντικά αντικείμενα μάθησης

Οι μαθητές δεν παρακινούνται, αν ασκούνται σε άσκοπες και ασήμαντες δραστηριότητες. Οι εκπαιδευτικοί πρέπει να διαλέξουν ακαδημαϊκά αντικείμενα, που περιλαμβάνουν κάποια γνώση ή ικανότητα, που αξίζει να την μάθουν ή επειδή είναι σημαντική από μόνη της ή επειδή είναι απαραίτητη προϋπόθεση για άλλη απαιτητικότερη γνώση.

4. Μετριασμός και μεταβολή στη χρήση της στρατηγικής

Οι στρατηγικές, που χρησιμοποιούνται πολύ συχνά ή καταλήγουν ρουτίνα, μπορεί να χάσουν την αποτελεσματικότητά τους. Συνεπώς οι εκπαιδευτικοί πρέπει να χρησιμοποιούν μια ποικιλία στρατηγικών παρώθησης.

5. Προσαρμογή της ενότητας στα ενδιαφέροντα των μαθητών.

Να ενσωματώνουν το περιεχόμενο, που οι μαθητές βρίσκουν ενδιαφέρον ή δραστηριότητες, που βρίσκουν ευχάριστες,

Να ενθαρρύνουν τα σχόλια και τις ερωτήσεις των μαθητών και

Να εξετάζουν τις διισταμένες απόψεις.

6. Αξιοποίηση «αστείων χαρακτήρων».

Οι χαρακτήρες, που οι μαθητές βρίσκουν ευχάριστους, μπορούν να συμπεριληφθούν στις περισσότερες ακαδημαϊκές δραστηριότητες. Αυτοί οι αστείοι χαρακτήρες μπορούν να αξιοποιηθούν με φαντασία. Από τα παιδιά και το δάσκαλο. σε εργασίες απομίμησης και σε ευκαιρίες αλληλεπίδρασης.

Περίληψη.

Η παρακίνηση είναι η διαδικασία της αφύπνισης, της κατεύθυνσης και της συγκεκριμενοποίησης της συμπεριφοράς.

Οι μαθητές έχουν ακαδημαϊκές ανάγκες, και οι εκπαιδευτικοί πρέπει να τις λάβουν υπόψη όταν επιλέγουν στρατηγικές παρακίνησης. Να διατηρούν τις προσδοκίες επιτυχίας των μαθητών. Να τους παρέχουν εξωτερικά κίνητρα. Να αξιοποιούν την υπάρχουσα εσωτερική παρακίνηση και να αυξάνουν την παρακίνηση των μαθητών για να μάθουν. Επίσης είναι ανάγκη να χρησιμοποιούν κατάλληλες στρατηγικές παρακίνησης στην αρχή, στο μέσο και στο τέλος ενός μαθήματος.

Οι βασικότερες προϋποθέσεις για την παρώθηση θα πρέπει να είναι επικεντρωμένες στα ακόλουθα σημεία:.

Απαραίτητες Προϋποθέσεις

•           Μικρό επίπεδο δυσκολίας

•           Πρόγραμμα για επιτυχία

•           Να παρέχουν βοήθεια σε αποθαρρημένους μαθητές.

•           Να προσαρμόζουν τη διδασκαλία στα ενδιαφέροντα των μαθητών.

•           Να οργανώνουν τη διαδικασία με καινοτομία και ποικιλία

•           Να προκαλούν ενθουσιασμό.

•           Να προκαλούν τη γνωστική διαφωνία.

•           Να κάνουν το γενικό περιεχόμενο πιο συγκεκριμένο και οικείο.

•           Να παρέχουν προκαταβολικούς οργανωτές.

ΑΝΑΚΕΦΑΛΑΙΩΤΙΚΕΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ

1.         Ιεραρχείστε αριθμητικά τις ανάγκες, με βάση τη θεωρία του Maslow, ξεκινώντας από τη χαμηλότερη στην πυραμίδα του.

•           Αποδοχή από τους γονείς

•           Ύπνος

•           Κοινωνική δύναμη

•           Αυτοπραγμάτωση

2.         Οι μαθητές αποδίδουν συνήθως την αποτυχία τους στην…

•           Έλλειψη ικανότητας

•           Μειωμένη προσπάθεια

•           Δυσκολία της άσκησης

•           Όλα τα παραπάνω

3.         Σε ποιο από τα παρακάτω δεν ταυτίζονται οι συμβολισμοί του Πλάτωνα και του Freud;

•           Η λογική του Πλάτωνα με το εγώ του Freud

•           Το θυμικό του Πλάτωνα με το Υπερεγώ του Freud

•           Το επιθυμητό του Πλάτωνα με το Υπερεγώ του Freud.

•           Το μαύρο άλογο του Πλάτωνα με το Ασυνείδητο, του Freud.

4.         Ποιος από τους παρακάτω δεν θα βίωνε, πιθανόν, γνωστική σύγκρουση;

•           Ένας Δήμαρχος που τα γκάλοπ του έδιναν 70% και τελικά

      πήρε μόλις 15%.

•           Ένας Σουλιώτης που ακούει να αποκαλούν

     τους Σουλιώτες παλικάρια;

•           Ο Δαρβίνος αν συναντούσε τον άγιο Πέτρο στον Παράδεισο;

•           Ένας Έλληνας φίλαθλος που είδε τη χώρα του

     Πρωταθλήτρια Ευρώπης το 2004;

5.         Η πρόκληση γνωστικής σύγκρουσης

•           Δεν παρουσιάζει προβλήματα στην πράξη.

•           Προκαλεί εσωτερική παρώθηση.

•           Αποτελεί πρόταση του Συμπεριφορισμού.

•           Είναι η μόνη αποτελεσματική στρατηγική παρώθησης.

6.         Πού στοχεύουν οι παρακάτω στρατηγικές;

1.Αλλαγή του τόνου της φωνής.         Α. Διαμόρφωση ικανότητας

2.Επιβεβαίωση της επιτυχίας των μαθητών    Β. Διατήρηση προσοχής

3.Ενημέρωση για την επίδοσή τους    Γ. Διαμόρφωση στάσης

4.Φιλική συζήτηση      Δ. Ενίσχυση

7.         Λέγοντας ότι το Ιστορικό Επιτυχίας παρωθεί εννοούμε:

•           Να έχεις μια επιτυχημένη ιστορία της ζωής σου και όταν την διηγείσαι να παρωθείσαι για παρόμοια επιτεύγματα;

•           Να έχεις μια σειρά από επιτυχίες στη ζωή σου, που σε κάνουν να πιστεύεις ότι πάντα θα πετυχαίνεις;

•           Να μπορείς να διηγηθείς πολλές ιστορίες με επιτυχημένους ανθρώπους που θαυμάζεις και θέλεις να τους μιμηθείς;

•           Να παραδειγματίζεσαι από τις ιστορίες επιτυχημένων ανθρώπων και να προσπαθείς να τους μιμηθείς.

8.         Η υπερβολική χρήση εξωτερικών αμοιβών.

•           Οδηγεί στην εσωτερική παρώθηση.

•           Εξασφαλίζει αίσθηση ασφάλειας στους μαθητές.

•           Δίνει εσωτερική αξία στη δραστηριότητα

•           Δεν συσχετίζεται με κανένα από τα παραπάνω.

9.         Ποια από τις ακόλουθες απόψεις αιτιολόγησης της αποτυχίας δεν είναι παρωθητική;

•           Η αποτυχία μου οφείλεται στη δυσκολία της άσκησης

•           Η αποτυχία μου οφείλεται στη έλλειψη ικανότητός μου

•           Η αποτυχία μου οφείλεται στην κακή μου προετοιμασία

•           Η αποτυχία μου οφείλεται στα άσχετα θέματα

10.       Παρώθηση είναι.

•           Η αφύπνιση του ενδιαφέροντος

•           Η καλλιέργεια του ενδιαφέροντος

•           Διατήρηση του ενδιαφέροντος.

•           Όλα τα παραπάνω

ΟΙ ΣΩΣΤΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΤΩΝ ΕΡΩΤΗΣΕΩΝ ΕΙΝΑΙ:

(1η Ύπνος, Αποδοχή, Δύναμη, Αυτοπραγμάτωση), (2-δ ), (3- β),

 (4-β ), (5-β), (6η άσκηση 1-Β,2-Δ,3-Α,4-Γ), (7-β), (8-δ ) (9-β), (10-δ)

Ασκήσεις που τέθηκαν σε προηγούμενους Διαγωνισμούς

ΕΡΩΤΗΣΗ

(ετέθη σε διαγωνισμό Σχολικών συμβούλων και ΑΣΕΠ)

Ο εκπαιδευτικός ενθαρρύνει το μαθητή, όταν:          

α)         έχει εμπιστοσύνη στην αξία και στις ικανότητές του 

β)         εκδηλώνει υπερπροστασία γι’ αυτόν 

γ)         δείχνει πολλή επιείκεια και ανοχή γι’ αυτόν  

δ)         αγνοεί τα σφάλματά του

•           Λέξεις - φράσεις κλειδί:

Ενθάρρυνση, εμπιστοσύνη, υπερπροστασία, επιείκεια, σφάλματα

•           Σύντομος προσανατολισμός:

Η ενθάρρυνση του μαθητή είναι διαρκές μέλημα του εκπαιδευτικού. Επιδιώκεται με πολλούς τρόπους, αλλά η αποτελεσματικότητα της στρατηγικής που θα χρησιμοποιεί σχετίζεται με το πλαίσιο μέσα στο οποίο διενεργείται. Το πλαίσιο αυτό διαμορφώνουν αντικειμενικοί και υποκειμενικοί παράγοντες. Ο χαρακτήρας της προσωπικότητας του μαθητή, η φάση της διδασκαλίας, το επίπεδο του επιδιωκόμενου διδακτικού στόχου είναι ενδεικτικοί μόνο παράγοντες, που πρέπει να ληφθούν υπόψη.

•           Αιτιολογημένες απαντήσεις:

Ί          Η απάντηση β, δεν είναι επιλέξιμη, γιατί η υπερπροστασία αναστέλλει το θάρρος, απειλεί την αυτοεκτίμηση και περιορίζει την αυτενέργεια του μαθητή. Οι υπερπροστατευμένοι μαθητές ουσιαστικά αδικούνται από τον εκπαιδευτικό.

Ί          Η απάντηση γ, δεν είναι επιλέξιμη, γιατί η υπέρμετρη επιείκεια και ανοχή ενδέχεται να περάσουν στον μαθητή λανθασμένα μήνυματα για αδιαφορία, χαμηλές προσδοκίες ή ένδειξη αδυναμίας του εκπαιδευτικού να χειριστεί τα προβλήματα.

Ί          Η απάντηση δ, δεν είναι επιλέξιμη, γιατί η αγνόηση των σφαλμάτων θα δημιουργήσει σύγχυση στον μαθητή. Όταν η αγνόηση είναι προγραμματισμένη, υπηρετεί διαφοροποιημένους παιδαγωγικούς στόχους.

Ί          Η απάντηση α, είναι επιλέξιμη, γιατί η εμπιστοσύνη του εκπαιδευτικού στην αξία και στις ικανότητες του μαθητή ευνοεί το χτίσιμο θετικής αυτοεικόνας από τον μαθητή. Η εμπιστοσύνη αυτή πρέπει να αποδεικνύεται έμπρακτα από όλες τις ενέργειες του εκπαιδευτικού.